حملات و درگیری‌های زمینی

جبهه جنوبی

در محور خرمشهر و آبادان اجرای آتش توپخانه و بمباران توسط دشمن ادامه دارد. «از شب گذشته تا صبح آتش شدیدی روی خرمشهر ریخته شد و نیروهای عراقی از صبح درصدد پیشروی به سوی خرمشهر برآمدند که تا قبل از ظهر نیروهای خودی بر آنها فائق آمدند و 3 کامیون سلاح سبک، مهمات و یک کامیون غذا به غنیمت برادران رزمنده درآمد و چند تانک و نفربر دشمن منهدم شد. شب گذشته نیروهای مردمی که سلاحی در اختیار نداشتند تا صبح آماده بودند در صورت نفوذ دشمن به داخل شهر، آنها را با کوکتل مولوتف مورد هجوم قرار دهند. کارت‌ها و اسناد به دست آمده از افراد کشته و اسیرشده‌ی دشمن، حاکی از مصری بودن تعدادی از آنهاست.»

از جانب دیگر، علاوه بر بمباران نقاط مختلف اهواز، تلاش نیروهای عراقی برای نزدیک شدن به اهواز ادامه دارد، در ساعت 10/15، شهربانی جمهوری‌ اسلامی خبر از رسیدن نیروهای دشمن به 30کیلومتری اهواز می‌دهد و حدود ساعت 11/15، اتاق جنگ اهواز، حضور نیروهای عراقی را در کیلومتر 50 جاده اهواز خرمشهر تایید می‌کند. ستاد مشترک ارتش در ساعت 12 اعلام کرد: «نیروهای عراق اهواز را محاصره کرده‌اند. نبرد توپخانه و تانک‌ها در اطراف شهر ادامه دارد.»

ستاد مشترک ارتش با ارسال سندی، مشخصات دو گردان دشمن را که از طریق شلمچه وارد ایران شده‌اند، چنین ذکر می‌کند: «گردان 5 تانک به فرماندهی سرهنگ 2 علی‌عبدا... علی به منظور پشتیبانی عملیاتی تیپ 15 مکانیزه، گردان 7 مکانیزه، تیپ 26 زرهی لشکر 5 (عراق) به فرماندهی سرگرد محمود شاکر آماده تجاوز به خاک ایران از طریق شلمچه به منظور پشتیبانی تیپ 15 مکانیزه.».

به گزارش سپاه اهواز: «نیروهای عراقی به طرف سوسنگرد در حال پیشروی‌اند و سعی در تصرف پادگان حمیدیه دارند. در پی تخریب پل بستان توسط نیروهای خودی، عراقی‌ها پل زده‌اند و به 7کیلومتری سوسنگرد رسیده‌اند. آخرین وضعیتی که شب هنگام از این جبهه اعلام می‌شود، حاکی است که نیروهای دشمن تا 2 کیلومتر بالاتر از روستای هوفل رسیده‌اند و توپخانه و پشتیبانی آنها در روستاهای فنیخی مستقر است. حدود 80 تانک دشمن در خط مقدم مستقرند. تپه‌های الله‌اکبر به اشغال دشمن درآمده و توپخانه خودی و تیپ 3 زرهی خودی که مشغول مقابله با دشمن بودند، مقداری عقب‌نشینی کرده‌اند و تعدادی از تانک‌های خودی به دست دشمن افتاده است.» 

جبهه میانی

سپاه غرب اعلام کرد: «پاسگاه‌های موسیان و سعیده در محاصره‌اند و 3 روز است که تدارک نشده‌اند. همچنین ارتش عراق از مهران به طرف ایلام در حال پیشروی است. سپاه پل‌های ارتباطی این دو شهر را منهدم کرده است.» 

با آن که 36 ساعت از ورود دشمن به قصرشیرین می‌گذرد، هنوز مقاومت و جنگ تن به تن در این شهر ادامه دارد. نیروهای خودی در سرپل‌ذهاب که وضع نسبتاً مناسبی دارند در تلاش هستند تا با رساندن نیرو و امکانات به قصرشیرین، از تسلط کامل دشمن بر این شهر جلوگیری نمایند. 

به گزارش خبرنگار یکی از روزنامه‌های عصر از محور سرپل‌ذهاب: ساعت 2 بامداد با کمینی که توسط سپاه پاسداران مستقر در سر‌پل‌ذهاب تعبیه شده بود، یک ستون تدارکاتی و نظامی دشمن به کلی منهدم و چهار خودرو نظامی عراق با کلیه مهمات و اسلحه به غنیمت گرفته شد و 12 درجه‌دار عراقی و یک افسر مصری کشته و 20 نفر دستگیر شدند و تانک‌های عراقی 5 کیلومتر عقب‌نشینی کردند. 

گزارش سپاه غرب در ساعت 18/5 امروز حاکی است: «طی درگیری امروز سرپل‌ذهاب، 20 تانک عراقی منهدم شده و دشمن در حال عقب‌نشینی است.»

از سوی دیگر، تعدادی از تانک‌های دشمن در ارتفاعات قراویز، مسلط بر سر‌پل‌ذهاب، مستقر و در حال جابه‌جایی و پیشروی به طرف سرپل‌ذهاب هستند. یگان‌های دشمن مستقر در این منطقه (سرپل) از نظر سوخت و مهمات و آب و آذوقه در مضیقه بوده، از لشکر 6 عراق درخواست کمک کرده‌اند.

مرکز فرمائدهی غرب سپاه پاسداران در ساعت 11/20 امروز گزارش داد: «نیروهای عراقی تا گامقال، 15 کیلومتری جاده گیلان غرب قصرشیرین پیشروی کرده‌اند و اگر تا گیلان‌غرب پیشروی کنند، با استفاده از راه گیلان‌غرب سرگله می‌توانند راه اسلام‌آباد به ایوان و ایلام را قطع کنند.»

در ساعت 15، ستاد مشترک ارتش اعلام کرد: «دشمن با 200 تانک در منطقه قاسم‌آباد مشغول پیشروی به سوی گیلان‌غرب است. دشمن طرح‌ریزی کرده عملیات اشغال گیلان‌غرب تا ساعت 20/30 امروز پایان یابد.»

گزارش ساعت 21 سپاه از این منطقه حاکی است که: «200 تانک عراقی از طرف گیلان‌غرب به سوی سرپل‌ذهاب در حرکت است و همچنین از سمت تیله‌کوه می‌خواهند با حمله گازانبری، سرپل را بگیرند.»

مسأله دیگر این منطقه، محاصره نیروهای سپاه و احتمالاً ارتشی است که در فاصله میان گیلان‌غرب و نفت‌شهر و نیز حد‌فاصل ایوان و سومار به مقاومت خود ادامه می‌دهند. ضمناً عده‌ای از مردم که در پی سقوط نفت‌شهر و سومار، از این شهرها خارج شده‌اند، در این فاصله‌ها سرگردانند. 

طبق اعلام اداره مرکزی اطلاعات سپاه: «در شمال دشت ذهاب، نزدیک ازگله، در منطقه خانه شور نیروهای دشمن در حال پیشروی هستند و نیروهای خودی از این منطقه عقب‌نشینی کرده‌اند.»

به گزارش ستاد مشترک ارتش، بالاتر از محورهای مذکور، «در محور کوه سلمان باخ، تعدادی از نیروهای خودی اسیر و 30 دستگاه تانک، 25 قبضه توپ و 20 دستگاه خودروی خودی به غنیمت نیروهای دشمن درآمده است.» 

حملات و درگیری‌های هوایی 

آبادان: در ساعت‌های 11/20 و 18/20 هواپیمای دشمن نقاطی از شهر آبادان، از جمله خطوط لوله نفت را بمباران و خساراتی وارد کردند. 

خرمشهر: به گزارش سپاه خوزستان، امروز 3 فانتوم خودی پس از انجام ماموریت مورد اصابت گلوله‌های دشمن قرار گرفته، بین جاده خرمشهر اهواز فرود آمدند. اهواز: صبح امروز میگ‌های عراقی نقاطی از شهر اهواز، از جمله اداره پست را بمباران کردند. 

همدان: در ساعت 21/30، چهار میگ عراقی به پایگاه نوژه همدان حمله کردند که حمله آنها دفع گردید. 

کرمانشاه: صبح امروز 3 میگ عراقی، روستاهای کرمانشاه را بمباران کردند که چند خانه ویران و تعدادی شهید و مجروح شدند. هواپیماهای متجاوز سپس به پایگاه هوانیروز کرمانشاه حمله کردند که با مقابله آتشبارها، مجبور به فرار شدند. 

سنندج: صبح امروز جنگنده‌های دشمن، اطراف فرودگاه سنندج را بمباران کردند. یک هواپیمای متجاوز سقوط کرد. 

مریوان: شب گذشته و صبح امروز میگ‌های عراقی به مریوان تجاوز کردند که با مقابله آتش‌بارها مجبور به فرار شدند. 

آذربایجان شرقی: بنا به اظهار استاندار آذربایجان‌شرقی، ظهر امروز در حمله‌ای مقارن با حمله به سایر شهرها، 32 راکت از سوی هواپیماهای دشمن در این استان پرتاب شد. وی گفت: روز اول مهر5 فروند، روز دوم مهر 6 فروند و روز سوم 6 فروند میگ عراقی سرنگون شد. 

اسلام‌آباد: در بمباران‌های چند روز اخیر منطقه اسلام‌آباد، 121 نفر کشته شدند. 

اقدامات مشکوک هوایی: به گزارش خبرگزاری پارس، ساعت 1/30 بعد از نیمه شب، شش هواپیمای شوروی به آسمان ایران تجاوز کردند و در فضای شهرستان سرخس به پرواز درآمدند که براثر واکنش دفاع ضدهوایی منطقه، 3 هواپیما ناچار به فرود در تربت‌جام شدند. همچنین در ساعت 19/20 یک هواپیمای ناشناس در آسمان سبزوار دیده شد. 

خلاصه اطلاعیه‌های ستاد مشترک ارتش

اطلاعیه 62 

نتایج حاصله از درگیرهای چند ساعته اخیر: در ساعت 20/40 دیشب ( 59/7/4 )، محموله ژاندارمری مورد حمله میگ‌های عراقی واقع شد. یک میگ عراقی در ارتفاعات قروه به وسیله آتشبارهای ضدهوایی سرنگون و خلبان آن دستگیر شد.

در ساعت 23/40 دیشب ( 59/7/4 )، چند هواپیمای دشمن به جزیره خارک حمله کردند که یکی از آنها توسط آتشبارهای ضدهوایی در جزیره سقوط کرد. مردم غیور قصرشیرین با حمله توسط کوکتل مولوتف چند تانک متجاوز عراقی را منهدم ساختند. همچنین نیروهای مسلح جمهوری‌ اسلامی با همکاری مردم مبارز محلی چند تانک متجاوز را در ایلام منهدم کردند. 

اطلاعیه 63 

ساعت 8/50 امروز ( 59/7/5 )، دو.فروند میگ عراقی به پایگاه هوایی نوژه در همدان حمله کردند، ولی قبل از بمباران، هر دو میگ توسط توپخانه ضدهوایی ارتش سرنگون گردید.

اطلاعیه 65

.... ساعت 10/40 صبح امروز هواپیماهای جنگنده نیروی هوایی ارتش تاسیسات فرودگاه کرکوک را بمباران کردند و ایستگاه مخابراتی آن منطقه را منهدم ساختند.

اطلاعیه 69

... نیروی هوایی ارتش جمهوری‌اسلامی ایران از ساعت 9 بامداد امروز ( 59/7/5 )، ماموریت‌های محموله در عراق را به شرح زیر انجام داده است:

 1 پل جاده بین اربیل موصل و دکل مخابراتی آن منطقه به کلی ویران شد. 

2 جاده موصل به زاخو در گردنه نزدیکی زاخو منهدم شد. 

3 جاده و راه‌آهن و پل منطقه غرب عین‌زال در مسیر راه موصل بمباران و ارتباط زمینی و راه‌آهن در این منطقه قطع شد.

4 تاسیسات عین‌زال و کلیه تلمبه‌خانه‌ها و منابع نفتی این منطقه برای چندمین بار بمباران شد و خسارات سنگین به دشمن وارد آمد.

اطلاعیه 70

... در ساعت 13/10 ( 59/7/5 )، مزدوران بعثی به مردم بی‌دفاع آبادی‌های هنگ‌آباد و اوران در منطقه پیرانشهر و سردشت حمله هوایی کردند و عده‌ای از هم‌میهنان عزیزمان را شهید و مجروح کرده‌اند.

اطلاعیه 71

.... از ساعت 3 تا 5 بعد از ظهر ( 59/7/5 )، رزمندگان نیروی هوایی به پادگان‌های نظامی رواندوز و حاجی‌عمران حمله کردند و دو پادگان را منهدم و خسارات سنگینی به دشمن وارد نموده‌اند. در این حملات پل غرب رواندوز و جاده ارتباطی پادگان حاجی‌عمران و رواندوز منهدم شده است. 

اطلاعیه 72

... نتایج درگیری با هواپیماهای متجاوز عراق در جزیره خارک از دوم مهر تا ساعت 24 چهارم مهر 59: 

1 در مجموع 13 میگ عراقی در حمله به منطقه جزیره خارک توسط پرسنل یگان‌های زمین به هوای ارتش مورد اصابت قرار گرفته که 6 فروند آن در جزیره و 7 فروند در دریا سقوط کرده‌اند. 

2 نیروهای خودی تلفات جانی نداشته‌اند. 

3 آتش‌سوزی تاسیسات نفتی در اثر بمباران‌ها، مهار و خاموش شد.

اطلاعیه 73 

حکومت بعثی عراق در راه سرسپردگی با امپریالیسم گام برمی‌دارد. برابر برخی شواهد این سرسپردگی در بعضی از شیخ‌نشین‌های جنوبی خلیج‌فارس نیز مشاهده گردیده است و در پناه دادن و تجهیز نمودن نیروهای عراق عملاً با آنان همکاری می‌نمایند. بدین‌وسیله قویاً اعلام می‌گردد درصورت استمرار این امر دولت جمهوری‌ اسلامی ایران حق مشروع خود می‌داند که به هر طریق که صلاح بداند، با آن گروه از شیخ‌نشین‌ها برخورد نماید... 

اطلاعیه 74

... در عملیات هوانیروز ارتش جمهوری‌ اسلامی ایران که در ساعت 15/30 ( 59/7/5 )، در مرز قصرشیرین اجرا گردید، چادرهای مهمات عراقی به آتش کشیده شد. همچنین هوانیروز در عملیات دیگری در منطقه مرزی گیلان‌غرب و گردنو که یگان‌های لشکر 81 را پشتیبانی می‌کردند 2 گردان تانک عراقی را به کلی تار و مار کرد. 46 تانک عراقی در این درگیری منهدم گردید. 

اطلاعیه 76

.... در حملات هوایی دو جنگنده ارتش جمهوری‌ اسلامی در بعدازظهر 5 شهریور 59، تمام مخازن کرکوک عراق بمباران شد که میزان تخریب و خسارات بسیار زیاد بوده است. مأموریت دیگر این هواپیماها، انهدام یگان‌های زرهی عراق بوده که طی آن بیش از 40 تانک دشمن را در خاک عراق منهدم کردند.

اطلاعیه 77

.... چندین روز است در منطقه مرزی خرمشهر، نیروهای مسلح جمهوری‌ اسلامی تحت حمایت و پشتیبانی کامل نیروهای مسلح محلی و مردم شهر، حملات شدید نیروهای مهاجمین را دفع کرده و دشمن را تا جایی که ممکن بوده، در منطقه نابود یا به آن سوی مرز رانده‌اند. عراقی‌ها از آن پس خرمشهر را به توپ بسته‌اند. نظامیان و مردم غیور خوزستان، دلیرانه از خرمشهر دفاع می‌کنند. گزارش خبرگزاری‌ها که نمایندگان مستقیم آمریکا هستند، در مورد خرمشهر تکذیب می‌گردد. 

قسمتی از اطلاعیه 161

اقدامات نیروی هوایی ارتش در مورخ 59/7/5:

1 بر اثر بمباران هواپیماهای خودی، به پایگاه‌های نظامی رواندوز و پادگان‌های حاجی‌عمران و سیاتان خسارات زیادی وارد شد. 

2 پل رودخانه دجله بین موصل و اربیل و همچنین آنتن مکرویو کنار پل تخریب گردید.

3 جاده مواصلاتی بین موصل و مرکز ترکیه بمباران و تخریب شد.

4 سه فروند از هواپیماهای دشمن سرنگون گردید.

بازتاب حملات و درگیری‌ها

خبرگزاری رویتر

گزارشات امروز حاکی است که نیروهای مجهز به تانک و توپخانه عراق برای تصرف خرمشهر، حمله شدیدی آغاز کردند که با مقاومت سخت نیروهای ایرانی مواجه شدند. به گفته یک پرستار در این حمله، منازل بسیاری ویران شده، و صدای گلوله در سراسر شهر به گوش می‌رسد. تعداد زیادی کشته و مجروح شدند که 90% آنها غیرنظامی بوده‌اند. اکثر مردم خرمشهر را ترک کرده‌اند. 

خبرگزاری فرانسه 

یک ژنرال عراقی گفت که ارتش آن کشور پیشروی سریعی در خاک ایران داشته و همکاری کاملی با برادران عربستان (نامی که عراقی به استان خوزستان داده است)، دارند... عراقی‌ها بندر خرمشهر را اشغال کرده، به سوی اهواز پیش می‌روند... ما عملیات خود را تا دستور توقف از سوی فرماندهی عراق صادر شود، ادامه می‌دهیم.

خبرگزاری آسوشیتدپرس

عراق ادعا کرد نیروهایش اهواز را تصرف کرده‌اند. در ششمین روز جنگ ( 59/7/5 )، ایران به حملات هوایی در سرتاسر مرز مبادرت کرده است. ایران ادعای عراق را در مورد سقوط اهواز دروغ بزرگ خواند. بنا به گزارش روزنامه ساندی تایمز ( لندن )، نیروهای عراقی خرمشهر را روز‌شنبه ( 59/7/5 ) تصرف کردند و شهر را خالی یافتند. عراق روز پنجشنبه ادعا کرد خرمشهر را تصرف کرده، ولی ایران این مطلب را انکار کرد. در عین حال ارتش ایران تأکید کرد تلفات سنگینی در خرمشهر داده است.آسوشیتدپرس در گزارش دیگری آورده: عراق ادعا کرد که سقوط آبادان نزدیک است، ولی خبرنگارانی که به محل حادثه رسیده‌اند، گفته‌اند صدای توپخانه ارتش ایران که مواضع عراقی‌ها را می‌کوبند، کر کننده است و تاسیسات نفتی دو طرف به آتش کشیده شده است.

رادیو لندن 59/7/5

... یکی دیگر از رویدادهایی که از نظر استراتژیکی حائز اهمیت است، نفوذ و پیشروی عراق به سوی دزفول است که محل یکی از ایستگاه‌های عمده ارسال نفت است و خط لوله نفت آبادان تهران از آن عبور می‌کند. تصرف دزفول اهمیت فراوانی برای عراقی‌ها دارد، زیرا در این صورت ارسال نفت از خط لوله اصلی نفت ایران دچار وقفه می‌شود و احتمالاً تامین بنزین هواپیماهای نیروی هوایی ایران قطع خواهد شد.

با آن که نیروهای عراقی موفق به نفوذ در خاک ایران شده‌اند، با این حال مقاومت نیروهای ایران به مراتب بیشتر از آن بوده که ناظران غربی و به خصوص عراقی‌ها انتظار داشته‌اند. البته نیروهای ایران که از هنگام سرنگونی رژیم شاه دچار بی‌نظمی شدید شده‌اند، با مشکلاتی به ویژه در زمینه‌های ارتباط اطلاعاتی و لجستیکی مواجه هستند.

رادیو جده

نیروی دریایی عراق روز 59/7/5، یک جمع‌کننده مین و یک ناو نیروی دریایی ایران را تخریب نمودند. این دو دستگاه به منطقه رأس‌الخیمه نزدیک شده بود که واحدهای دریایی عراق آنها را غرق کردند. 

بازتاب اقدامات هوایی جمهوری‌ اسلامی

رادیو لندن: کارایی نیروی هوایی ایران بدون شک به مراتب بیشتر از حد‌انتظار برخی ناظران بوده است. نیروی هوایی عراق موفق نشده به آسانی از حملات نیروی هوایی ایران به هدف‌های عمده اقتصادی، مانند مجموعه عظیم پتروشیمی بصره و تأسیسات نفتی شمال عراق جلوگیری نماید. 

رادیو لندن: در حالی که جنگ شدیدی بین ایران و عراق جریان دارد، نیروهای ایرانی موفق شده‌اند چاه‌های نفت موصل و کرکوک و پالایشگاه نفت بصره را منهدم سازند، دولت عراق تعداد زیادی از خبرنگاران را برای دیدن ویرانه‌های شهر دعوت کرده است. 

خبرگزاری آسوشیتدپرس: هواپیماهای جنگی ایران تأسیسات نظامی حاشیه شهر بغداد را روزشنبه (59/7/5) چندین بار بمباران کردند.

خبرگزاری یونایتدپرس: عراق مدعی است روز شنبه 11 هواپیمای جنگی ایران را سرنگون ساخته و حمله هوایی شبانه به بغداد را خنثی کرده است.... در جنوب شهر بصره، مجتمع پتروشیمی عراق پس از پنج روز هنوز در آتش می‌سوزد. 

رادیو اسرائیل: رادیو تهران گزارش داد که هواپیماهای ایران دیشب ( 59/7/5 )، منطقه قصرشیرین را که به تصرف عراقی‌ها درآمده، بمباران کردند، همچنین گزارش رسید که هواپیماهای ایرانی نیروهای عراق را در جنوب غربی ایران بمباران کرده‌اند. طبق اظهار تهران تاسیسات نفت در شهر کرکوک به کلی ویران شده است. 

جمهوری‌اسلامی ایران (اوضاع داخلی، مواضع و...) 

مواضع مسئولین 

پیام امام به علمای اسلام و مشایخ اهل سنت و نمایندگان مجلس: حضرات آقایان در هر نقطه که هستید، مردم را برای جنگ و درگیری با آمریکا و اذناب خونخوارش چون عراق آماده کنید که جنگ، جنگ است و عزت و شرف میهن و دین ما در گروه همین مبارزات است... امروز، روزی است که تمام مردم باید از شهرهای خود دفاع کنند و به شهرهای جنگ‌زده کمک نمایند. 

بیانات امام‌ خطاب به ملت و ارتش جمهوری‌ اسلامی و عراق:.... من به ارتش بشارت می‌دهم که شما اگر بکشید آنها را، شما به بهشت می‌روید و اگر آنها هم شما را بکشند، شما به بهشت می‌روید... قوای انتظامی و نظامی و سپاه پاسداران ما مجهز به قوه‌الهی هستند. سلاحشان الله‌اکبراست و هیچ سلاحی در عالم مقابل همچو سلاحی نیست... شنیدم که امروز یک شایعه مرگ فلانی شده است و عراق دلخوش کرده خودش را به این که فلانی مرد. من بمیرم که، شما باید دعا کنید خدا بمیرد! خدا هست، من کی هستم؟ ملت ما خدا دارد....... 

صدام حسین به خدا چه کار دارد؟ میشل عفلق به خدا چه کار دارد؟ حزب بعث، حزبی است که به خدا کاری ندارد... ای ارتش عراق، ای قوای مسلح عراق برگردید به اسلام تا وقت نگذشته.. الان‌که وقت باقی است توبه کنید... و ملحق بشوید به کشور اسلامی و لشکر اسلامی... دنبال یک کافر، یک ملحد که هم مسلکش الحادی است و هم خودش ملحد است، دنبال این نروید.. دنبال رسول‌الله باشید نه دنبال صدام...

اگر می‌توانید بکشید این‌ها را و اگر دستتان هم نمی‌رسد به این‌ها، رها کنید، اعراض کنید ازشان، بیائید در ایران، کشور ایران خانه شماست.... 

اگر این خبیث دستش برسد، تمام آثار اسلام را در عراق از بین خواهد برد، تمام مساجدتان را از بین خواهد برد....

ملت عراق به پاخیزید و از اسلام و حیثیت خودتان دفاع کنید.... شما باید در مقابل جمعیتی که برضداسلام است، قیام کرده است بر ضداسلام، باید دفاع از اسلام کنید. دفاع از اسلام یک چیز واجبی است... این حزب بعث اسلام را منافی می‌دانند با مقاصدی که دارند.... ملت عراق... باید قیام کنند... باید انقلاب کنند، انقلاب کنید تا این را از بین ببرید. 

مصاحبه نخست‌وزیر، آقای رجایی:... ما به عنوان جهاد موظف هستیم که وسیله رسیدن حق به مردم را آماده کنیم. بنابراین چون ما معتقدیم که صدام کافر است و به مردم عراق تسلط بی‌جا دارد و از طریق زور حکومت می‌کند، به نظر ما تا جایی که این سد در راه خدا، در عراق وجود دارد، ما پیش خواهیم رفت.

... عراق متجاوز به نظام جمهوری‌ اسلامی است و ما هم مدافع نظام جمهوری‌ اسلامی هستیم. 

محمد مکری، سفیر ایران در شوروی: شوروی در قبال جنگ ایران و عراق مایل است بلافاصله موضع بی‌طرفانه‌ای را دنبال کند.

مواضع و اقدامات ضدانقلاب

استاندار آذربایجان غربی: افراد مسلح غیرقانونی در شهر مهاباد سنگر‌بندی کرده‌اند و نیروهای مسلح جمهوری‌ اسلامی نیز در ارتفاعات و مواضع حساس اطراف مهاباد مستقرشده‌اند. 

حزب توده: ما اطمینان داریم که تجاوز بعثی‌های عراقی درهم شکسته خواهد شد. زیرا به مشارکت وسیع... توده‌های مردم و دفاع جانانه آنان از انقلاب‌ اسلامی و جمهوری‌ اسلامی ایران عمیقاً ایمان داریم..... دولت جمهوری‌ اسلامی ایران... باید برای محکوم کردن رژیم بعثی عراق و دفاع از حقانیت خود، از جنبش کشورهای غیرمتعهد و سازمان‌های بین‌المللی برای محکوم ساختن تجاوز رژیم بعثی استفاده کند.

مجاهدین خلق (منافقین):... در شرایط حساس و خطیر کنونی که بر این میهن حاکم است. کلیه نیروها باید متحداً در دفاع از کشور در برابر تجاوز و تهاجم خارجی عمل کنند.

اعلامیه شاپور بختیار: بحران کنونی (جنگ ایران و عراق) نتیجه مستقیم ماه‌ها هرج و مرج و بلوایی است که... رهبران ایران برانگیختند.. بی‌اعتنایی به قوانین حاکم بر جامعه بشری، انزوای بین‌المللی ایران و از هم‌پاشیدگی ارتش و نیروهای دفاعی کشور را به دنبال داشت. در نتیجه به این دوران ناتوانی مفرط منتهی شد که در تاریخ ایران کم‌نظیر است.

شاپور بختیار در مصاحبه تلویزیون فرانسه گفت که قصد دارد یک دولت ایرانی در تبعید تشکیل دهد و بدین منظور با چند کشور تماس‌هایی گرفته است، از جمله چند دولت اروپایی که اخیراً رابطه با خمینی را قطع نموده‌اند.

هزاران افسر و خلبان ایرانی که پس از سقوط رژیم شاه به عراق گریخته‌اند، در بمباران ایران با نیروی هوایی عراق شرکت دارند و رهبری آنها را ژنرال اویسی به عهده دارد.

ژنرال بهرام آریانا، رئیس اسبق ستاد ارتش ایران از ارتش ایران خواست وحدت خود را حفظ کنند و منتظر دستورات بعدی وی برای سرنگون کردن رژیم خمینی باشند... برای سرنگونی رژیم ایران، دست به تشکیل ارتش آزادی بخش خواهد زد.

عراق (اوضاع داخلی، مواضع و....) 

طارق عزیز: عراق تمام تلاش خود را برای تغذیه نفتی کشورهای غربی انجام می‌دهد.. ما امکان تضمین نفت مورد نیاز فرانسه را در حد طبیعی آن داریم. ما از فرانسه درخواست اسلحه نکرده‌ایم، زیرا خود به اندازه کافی اسلحه داریم. 

سعدون حمادی: عراق از پیشنهاد میانجی‌گری در دو سطح منطقه‌ای و بین‌المللی استقبال می کند. وزیر دفاع عراق: عراق خواستار باز پس‌گرفتن اراضی مرزی و کنترل شط‌العرب است و تا ایران به خواسته‌های بر حق ما پاسخ مثبت ندهد، به جنگ ادامه خواهیم داد. 

سفیر عراق در اسلام آباد: عراق به تهیه اسلحه از شوروی ادامه خواهد داد.... این مسأله مربوط به موافقت همکاری و دوستی دو کشور است و شوروی همچنان یک کشور دوست برای عراق باقی خواهد ماند. وزارت خارجه امریکا: عده زیادی از 700 آمریکایی مقیم عراق از این کشور فرار می‌کنند. 

به دنبال حملات هوایی ایران به جنوب عراق، حدود 5000 روسی از عراق به کویت گریخته‌اند و حدود 3000 پناهنده از ملیت‌های مختلف پشت مرز کویت گرد آمده‌اند.

در پنجمین روز جنگ، عراق اعلام کرد تمام صادرات نفت خود را قطع کرده است. 

تلاش‌های صلح

... در نخستین جلسه شورای امنیت که ساعت 3 بامداد امروز (59/7/5 به وقت تهران)، تشکیل شد، نمایندگان مکزیک نروژ درخواست کردند که شورای امنیت با تصویب قطعنامه‌ای رسماً از ایران و عراق بخواهد با برقراری آتش‌بس فوری، از راه‌های مسالمت‌آمیز با یکدیگر گفتگو کنند. نماینده دائمی عراق در سازمان‌ملل تقاضا کرد که بررسی هر قطعنامه‌ای تا رسیدن وزیر خارجه عراق به نیویورک به تعویق افتد.

نمایندگان کشورهای اسلامی که جهت پیدا کردن راه حلی برای جنگ ایران و عراق در سازمان‌ملل تشکیل جلسه داده بودند، تصمیم گرفتند هیأت‌های حسن‌نیت به دو کشور اعزام نمایند.

پیش از ظهر امروز ( 59/7/5)، ژنرال ضیاءالحق، رهبر نظامی کشور پاکستان برای میانجی‌گری میان جمهوری‌ اسلامی ایران و عراق وارد تهران شد تا مذاکراتی با مسئولین ایران پیرامون جنگ ایران و عراق به عمل آورد.

رئیس‌جمهوری ایران (بنی‌صدر): رؤسای دول اسلامی برای مذاکره به ایران می‌آیند و ما گفته‌ایم که برای میانجی‌گری و آشتی، آمادگی نداریم. برای این که بین حق و باطل آشتی معنی ندارد. ما بر حق هستیم و آنها باطل. به دلیل این که آنها به ما حمله کردند. پس فقط می‌شود جانب حق را گرفت. هر کس می‌خواهد بیاید جانب حق را بگیرد، ما با کمال میل می‌پذیریم.

نخست‌وزیر ایران (آقای رجایی): ما میانجی‌گری را نخواهیم پذیرفت. این جنگ با کشور نیست. جنگ عقیده با عقیده است. ما به هیچ‌وجه بحث سیاسی و مذاکره و حسن‌نیت را به معنای کسی که بخواهد ما را تشویق به مذاکره کند، نمی‌پذیریم. 

بنی‌صدر، رئیس جمهور ایران به نمایندگان کشورهای اسلامی: تنها در صورت برآورده شدن دو شرط، پایان گرفتن تهاجمات عراق و عدم حمایت بغداد از شورشیان جدایی‌طلب غرب ایران، ملاقات با نمایندگان عراق امکان‌پذیر خواهد بود. 

مقامات رسمی در هاوانا: عراق پیشنهاد کوبا را برای میانجی‌گری پذیرفته است. وزیر خارجه کوبا پس از دیدار با صدام، امروز برای تبادل‌نظر با رهبران ایران عازم تهران شده است.

عراق: در نامه‌ای خطاب به رئیس‌شورای امنیت سازمان‌ملل، آمادگی خود را برای تشریح تدابیر دفاعی خود در مقابل ایران، در شورای امنیت اعلام کرده است. 

مواضع و اقدامات کشورها

کارتر: احتمالاً موضوع احتیاجات ایران به لوازم یدکی نظامی در مذاکره آزادی گروگان‌های آمریکایی گنجانده خواهد شد... آمریکا در جنگ ایران و عراق دخالتی نداشته و نخواهد داشت.

رونالد ریگان، کاندیدای ریاست جمهوری آمریکا: آنچه اکنون در ایران و عراق رخ داده، نتایج سیاست‌های دولت کارتر ظرف سه یا شش ماه گذشته است. عدم قاطعیت سیاست خارجی و ضعف توانایی نیروی دفاعی آمریکا قابل سرزنش است. اوضاع بسیار خطرناک است و بدبختانه می‌تواند تأمین نفت جهان غرب را در معرض تهدید قرار دهد.

پنتاگون: آمریکا نیروهای نظامی خود را در خلیج‌فارس گسترش می‌دهد. از جمله ناوهای حامل20600 تفنگدار دریایی آمریکا که اکنون در منطقه مستقر شده‌اند.

روزنامه نیویورک تایمز اطلاع داد که تصمیمی مبنی‌بر تهیه سپاه دویست‌هزار نفری و یکصد هزار سرباز ذخیره برای عملیات فوق‌العاده در منطقه، اتخاذ گردیده است و جزیره دیه گوگارسیا، پایگاه نظامی آمریکا تقویت می‌شود.

روزنامه دیلی تلگراف: از آغاز نبرد ایران و عراق، ماهواره‌های آمریکا تصاویر منطقه نبرد را ساعت به ساعت به زمین منعکس کرده‌اند و ایستگاه‌های ردیابی کلیه مکالمات ایران و عراق را ثبت و ضبط کرده‌اند.

گرومیکو در سی‌و پنجمین اجلاسیه مجمع عمومی سازمان‌ملل گفت که بر ایران فشارهای آشکاری وارد می‌شود. مگر عملیات جنگی ایالات متحده در اوایل سال جاری را چیزی جز زورگویی علنی می‌توان به شمار آورد؟ 

روسیه نقش حساسی را بین ایران و عراق ایفاء می‌کند. مسکو از یک سو طبق پیمان‌ دوستی 15 ساله( 1972 ) روسیه و عراق، سلاح این کشور را تامین می‌کند و از سوی دیگر خواهان حفظ روابط دوستانه با ایران است. 

نخست وزیر فرانسه: فروش سلاح‌ها در چارچوب همکاری موجود میان فرانسه و عراق صورت می‌گیرد و عراق برای به دست آوردن سرزمین‌هایش، طبق معاهده سال 1975 که ایران آن را تصرف کرده است، می‌جنگد.

پاپ ژان پل دوم: خاورمیانه که قبلاً در اثر اختلافات تاریخی از هم گسسته شده، با یک چنین درگیری می‌تواند عواقب ناخوشایندی در برداشته باشد. دولت‌ها و ملت‌ها باید با خردمندی هرچه زودتر راهی برای قطع دشمنی یافته، راه گفتگو را باز کنند.

هند 

نخست‌وزیر یوگسلاوی و ایندیرا گاندی، نخست‌وزیر هند، طی بیانیه‌ای خواستار آتش‌بس در جنگ ایران و عراق شدند.

انور سادات: این دوطرف (ایران و عراق) احساس مسئولیت نمی‌کنند و احتمال هست نبرد گسترش یابد و اتحاد شوروی تنها کسی است که از جنگ استفاده می‌کند. انور سادات: جنگ عراق با ایران یک موقعیت عالی برای سرنگونی آیت‌الله خمینی است. این سرنگونی می‌تواند با یک کودتای نظامی انجام شود و تمام کشورهای صاحب نفت حوزه خلیج‌فارس، از این کودتا استقبال خواهند کرد. 

در حالی که کویت کنفرانسی را برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق پیشنهاد کرده است، کشورهای عرب یکی پس از دیگری حمایت خود را از عراق اعلام می‌کنند. 

سوریه امروز به درخواست عراق در مورد گشایش مجدد خط لوله نفتی که از خاک سوریه به مدیترانه می‌رسد، جواب مثبت داد: این خط از سال 1976 بی‌مصرف باقی مانده بود. 

نخست‌وزیر اسرائیل: دولت اسرائیل آماده است تا در ارتباط با جنگ عراق و ایران اجازه ساختمان پایگاه‌هایی را در خاک فلسطین اشغال شده به دولت آمریکا بدهد. 

مسائل خلیج‌فارس و اقتصاد بین‌الملل

نخست وزیر عراق: عراق به آزادی کشتیرانی در خلیج، شط‌العرب و تنگه هرمز احترام می‌گذارد و کلیه امکاناتش را برای حفظ آزادی کشتیرانی به کار خواهد گرفت... رهبران ایران آزادی کشتیرانی را در منطقه که 40 درصد از بازرگانی نفتی جهان از آن عبور می‌کند، تهدید می‌کنند. 

عراق تهدید کرد اگر ایران سعی کند راه بین‌المللی کشتیرانی تنگه هرمز را ببندد، در خلیج‌فارس علیه ایران دست به جنگ شدیدی خواهد زد. 

کارتر از سایر کشورها خواست در برخوردهای ایران و عراق مداخله نکنند و تاکید کرد تنگه هرمز باید به روی کشتی‌ها باز بماند... تنگه هرمز راه حیاتی عبور نفت است که خلیج‌فارس را به آب‌های آزاد در دریای سرخ وصل می‌کند. اگر کشورهای تولید‌کننده نفت نتوانند کشتی‌های حامل نفت خود را از تنگه هرمز عبور دهند، اقتصاد جهانی به زحمت خواهد افتاد. 

کارتر: وجود تنگه هرمز در خلیج‌فارس که قسمت اعظم نفت منطقه از این گذرگاه آبی به غرب ارسال می‌شود، ضروری است و در زمان جنگ باید عبور کشتی‌ها از آن صورت گیرد.

ماسکی، وزیر خارجه آمریکا: در صورت شکست تلاش‌های سازمان‌ملل برای برقراری آتش‌بس، امریکا و متحدانش سرگرم بررسی طرح‌های احتمالی برای بازنگاه داشتن تنگه هرمز هستند. 

کارتر تشکیل اجلاسی را با شرکت قدرت‌های مهم صنعتی جهان برای تضمین کشتیرانی در تنگه هرمز پیشنهاد کرده است. کشورهای صنعتی نگران گسترش جنگ به منطقه و قطع صدور نفت به غرب هستند. سخنگوی وزارت انرژی امریکا: در صورتی که تنگه هرمز بسته بماند، بر یک چهارم نفت وارداتی آمریکا تاثیر خواهد گذاشت.

پنج ناو نیروی دریایی امریکا هم‌اکنون در خلیج‌فارس هستند و 59 ناو دیگر به سواحل خلیج‌فارس نزدیک می‌شوند.

اشمیت، صدراعظم آلمان فدرال: کشورهای غربی قصد ندارند برای حفاظت از تنگه‌ی هرمز ناوگان دریایی بفرستند.

روز گذشته به یک ناوشکن مجهز به موشک‌های هدایت‌شونده و یک تانکر نفت‌کش که به طرف آب‌های هنگ‌کنگ حرکت می‌کرد، دستور داده شد رهسپار خلیج‌فارس شوند. 

شرکت‌های اروپایی و کمیته دریافت حق جنگی شرکت لویدز توصیه کردند نرخ بیمه برای کشتیرانی به ایران و عراق 300 درصد افزایش یابد. نیمی از نفت کشورهای غیرکمونیست از تنگه هرمز تامین می‌شود و اکنون به علت جنگ ایران و عراق، ارسال نفت به حال تعلیق درآمده است.

راکفلر، رئیس بانک چیس مانهاتان: توقف صادرات نفت ایران و عراق اگر چند ماه ادامه یابد، اقتصاد جهان آسیب‌شدید خواهد دید. 

تحلیل‌ها و تفسیرها 

رادیو لندن: طبق گزارش منابع اطلاعاتی غربی که جنگ را از طریق ماهواره و به وسیله ارتباطات رادیو زیر نظر داشته‌اند، عراقی‌ها از ارتش خود به تعداد تقریبی 200 هزار نفر، 40 هزار نفر را به جنگ اعزام داشته‌اند. گفته می‌شود نیروهای ایرانی شرکت‌کننده در جنگ 25 هزار نفرند. هنوز جنگ به نبرد زمینی محدود بوده و درگیری در امتداد مرز متمرکز گردیده است. 

خبرگزاری آسوشیدپرس: دیلی تلگراف نوشت عراق در جنگ اعلام نشده‌اش علیه ایران از 13لشکر خود، فقط 3 تا 4 لشکر را وارد کارزار کرده، و این در حالی است که از نیروهای نظامی ایران فقط دو لشکر شرکت دارند. 

رادیو امریکا: نیروهای عراقی برای به کنترل کامل درآوردن خرمشهر می‌جنگیند و نیروهای ایرانی نیز به شدت مقاومت می‌کنند. شورای امنیت کمیسیونی متشکل از سه کشور را مامور میانجی‌گری کرده است. بنی‌صدر اعلام کرد که ایران حاضر به پذیرش میانجی نیست، در عوض بغداد آمادگی خود را برای آشتی اعلام کرده است.

رادیو امریکا: ریگان، نامزد انتخاباتی حزب جمهوری‌خواه: تزلزل و ضعف نیروهای نظامی آمریکا خلأ قدرتی در منطقه حساس خاورمیانه به وجود آورده که جنگ ایران و عراق یکی از پیامدهای آن است. 

رادیو مسکو: امریکا در پی آن است تا نظر متحدان خود از جمله انگلستان را مورد استقبال نیروی دریایی در منطقه خلیج‌فارس جلب کند. هم‌اکنون 29 ناو جنگی ایالات متحده به سواحل خلیج‌فارس نزدیک می‌شوند و واحدهای نظامی «سپاه واکنش سریع» به حال آماده باش درآمده‌اند. مقام‌های رسمی امریکا در گفتار خواستار حفظ بی‌طرفی دقیق هستند، ولی در عمل می‌کوشند از این حوادث به نفع خود استفاده کنند. دوستان واقعی ایران و عراق از آنها دعوت می‌کنند تا اختلافات را از راه‌های مسالمت آمیز حل و فصل کنند. 

رادیو باکو: امپریالیست‌های امریکا که دشمنان قسم خورده خلق‌های ایران و عراق هستند، قصد دارند از این درگیری‌ها به عنوان بهانه‌ای جهت مداخله در امور منطقه و اجرای هدف‌های نو استعماری خود از جمله خفه ساختن انقلاب ایران استفاده کنند. نیروهای ترقی‌خواه جهان خواستار حل مسالمت‌آمیزاختلافات ایران و عراق و خواستار پایان مداخله ایران در خلیج‌فارس هستند. 

خبرگزاری تاس: روزنامه دیلی نیوز می‌نویسد: امریکا تحت لوای تضمین عرضه نفت می‌خواهد در جنگ ایران و عراق دخالت نظامی کند. مقامات پنتاگون معتقدند وجود دو ناو هواپیما بر«نیروهای واکنش سریع» امکان تحقیق این هدف را ساده خواهد کرد.

رادیو لندن: نشریه تایمز می‌نویسد: کارتر پیشنهاد تشکیل یک نیروی دریایی بین‌الملل متشکل از ناوهای بریتانیا، فرانسه، ایتالیا، امریکا و آلمان‌غربی را برای جلوگیری از بسته ‌شدن تنگه هرمز داده است. این پیشنهاد ممکن است در کشورهای خلیج‌فارس واکنش‌های متفاوتی ایجاد کند. بهتر است این نیروی دریایی از کشورهای قطر، کویت، عمان و امارات عربی تشکیل شود و قدرت‌های غرب از آن حمایت کنند و تجهیزات در اختیارشان قرار دهند، زیرا چنین نیرویی حساسیت شوروی را برنخواهد انگیخت. 

رادیو لندن

اگر 6 روز پیش، صدام فکر می‌کرد که فرصت مناسبی برای تحقیر ایران پیدا کرده و می‌تواند موضع خود را در عراق تحکیم بخشد و مرد قدرتمند جهان عرب شود، امروز باید در این طرز فکر تجدیدنظر کند. هدف عراق از حمله به ایران بی‌اعتبار کردن رژیم آیت‌الله خمینی بوده است، ولی به نظرمی‌رسد که هدف مزبور با شکست مواجه شده و برعکس موجبات اتحاد مردم ایران را فراهم ساخته است.

رادیو کلن

ـ انزوای ایران در صحنه جهانی و پشتیبانی اعراب از صدام باعث شده تبلیغات جنگی به سود عراق گسترش یابد. البته ابراز همبستگی اعراب نسبت به عراق به دلیل علاقه‌مندی به رژیم عراق نیست، بلکه ترس از انقلاب ایران است که آنان را به حمایت از عراق واداشته است. 

ـ حکومت بعثی عراق سال‌ها از تفوق سیاسی و نظامی و نقش رهبری ایران در منطقه خلیج‌فارس دلی پرکینه داشت. امروز، صدام خود را در موقعیتی می‌بیند که می‌تواند ایران تضعیف شده از تب انقلاب را به زانو درآورد و سیادت روابط خود را در منطقه اعمال نماید. ایران پس از انقلاب سیاست عجیب انزوای مطلق را برگزیده که با توجه به جهان امروز و روابط بین‌الملل و وابستگی کشورهای جهان سوم، اتخاذ چنین سیاستی برای یک کشور مهلک است. در حالی که عراق با سیاست خارجی محاسبه شده، حمایت جهان عرب و کشورهای تولید‌کننده اسلحه و مهمات را به خود جلب کرده است و می‌تواند سرنوشت جنگ را به ضرر ایران تعیین کند.

روزنامه فرانسوی دوروز: پیشنهاد کارتر در مورد تشکیل کنفرانس شش کشور برای حفظ امنیت تنگه‌ی هرمز با اعلامیه مشترک آمریکا و شوروی مبنی‌بر بی‌طرفی کامل مباینت دارد و این فکر را قوت می‌بخشد که شوروی و آمریکا به رقابت برخاسته‌اند تا هریک به نفع خویش اقدام نمایند. 

خبرگزاری چین‌نو: شوروی از اختلافات ایران و عراق می‌تواند بهره‌برداری کند، برای همین غرب باید عملیات مسکو را زیر نظر بگیرد. مسکو می‌تواند با استناد به قرارداد 1921 ایران و شوروی، آن کشور را اشغال کند. اگر مسکو بتواند نقش میانجی را ایفاء کند، نفوذ سیاسی تازه‌ای در منطقه به دست خواهد آورد.

روزنامه مردم، ارگان حزب کمونیست چین: جنگ ایران و عراق بهانه‌ای به دست شوروی می‌دهد تا نیروهای خود را به خلیج‌فارس اعزام دارد. 

تلویزیون آلمان: ژیسکار‌دستن، رئیس جمهوری فرانسه قصد دارد نقش میانجی را میان ایران و عراق به عهده گیرد، ولی چون روابط نزدیکی با عراق دارد، تصور نمی‌رود کاملاً بی‌طر‌ف بماند.